යුරේනස්ට අලුත් චන්ද්‍ර මිතුරෙක්!

ඇත්තටම කල්පනා කරන්න: අපට බලාගැනීමට ලැබුණේ නවතම අන්තර්ග්‍රහ පුදුමයන්ගෙන් එකක්. මේ වෙනකොට විශ්වය අපට කියන්නේ, “හෙලෝ, යුරේනස්ට අලුත් මිතුරෙක් තියෙනවා!” කියලා. NASA වලින් යැවූ James Webb Space Telescope (අපේ අළුත්ම විශ්වය නිරීක්ෂණය කරන දුරේක්ෂය) හරහා විද්‍යාඥයන්ට හමු වුණේ නව චන්ද්‍රයෙක්! 🛰️

ඒකෙ නම? S/2025 U1. එච්නචරම ලස්සන නමක් නම් නෙමෙයි, නමුත් කල් යද්දි හොද නමක් හමුවෙයි (යුරේනස්ගෙ චන්ද්‍රයන්ට නම දෙන පුරුද්ද තමයි Shakespeare/ Pope නාට්‍ය චරිත වලින්). මේ කුඩා චන්ද්‍රයා කිලෝමීටර 10ක් (මීල් 6ක්) පමණ විශාලයි. අපේ නගර ගණනාවකටත් කුඩා. හැබැයි ග්‍රහ විද්‍යාවට? බොහෝ විශාල දෙයක්!

🔍 කොහොමද මේ කුඩා ග්‍රහයව සොයාගත්තේ?

2025 පෙබරවාරි 2 දා, Webb Telescope එකේ Near-Infrared Camera (NIRCam) යුරේනස් වෙත සෘජුව බලලා දිගු exposure ෆොටෝ එකක් ගත්තා. ඒකේ frames එකතු කරාම, චන්ද්‍රයාගේ සුළු ආලෝක ලපය පෙනුණා.

ඇත්තටම Voyager 2 (1986) වගේ තවත් සියලු ටෙලස්කෝප් මේක මග හැරගත්තා. හේතුව? මෙයා අතිශය කුඩා සහ යුරේනස්ගේ දීප්තිමත් වැස්ම අසල හිඳින නිසා.

🌍 මෙයා ගැන දැනගත්තේ මොනවාද?

• ප්‍රමාණය: කිලෝමීටර 10ක්
• පරිභ්‍රමණය: යුරේනස් මධ්‍යයෙන් දුර 56,000 km.
• ස්ථානය: Ophelia සහ Bianca කියන කුඩා චන්ද්‍රයන් අතර.
• පරිභ්‍රමණ හැඩය: වටකුරැ, යුරේනස්ගේ අර්ධරේඛාවට ගැළපෙන. මේක කියන්නේ, මේ චන්ද්‍රයා ඉදිරියෙන්ම සෑදුනේ මෙහි බවයි.

🚨 ඇයි මේ තරම් වැදගත්?

ඉතින්, යුරේනස්ගේ අලුත්ම චන්ද්‍රය එක්ක ඔහුගේ moon-count එක දැන් 29ක්. මේකෙන් තේරෙන්නේ, පෙර සුප්‍රසිද්ධ space missions (Voyager 2 වගේ) තවත් ගොඩක් කුඩා “hidden worlds” මග හැරලා ගියා කියලා.

James Webb එකේ infrared vision කියන්නේ අන්ධකාරේ night-vision goggles අරන් බලනවා වගේ. මේක හරහා අපි දැන් යුරේනස් වටා අලුත්ම මිතුරන් සොයා ගන්නවා. 🌌

👩‍🔬 ඊළඟට කරන දේවල්?

විද්‍යාඥයෝ මේ කාර්ය කරයි:

• Webb data තව විශ්ලේෂණය කරන්න.
• චන්ද්‍රයාගේ පරිභ්‍රමණය, ප්‍රමාණය හරියටම නිර්ණය කරන්න.
• ඉන්පසු International Astronomical Union (IAU) නව නමක් දෙයි (ඔයාලටත් මතක තියාගන්න: Shakespeare vibes).

🌠 කුඩා ලෝකයකින් ලැබෙන විශාල පණිවිඩය

S/2025 U1 කියන්නේ කුඩා මිතුරෙක්. නමුත් මේ වගේ සොයාගැනීම් අපේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලය ගැන හොඳින් තේරුම් ගන්න ඉතාමත් වැදගත්. හැම චන්ද්‍රයෙක්ම කියන්නේ කතාවක්—ඇතැම් විට ඛගෝලික ගැටුම්, ග්‍රහ ගමන්, හෝ ගුරුත්වාකර්ෂණයේ නිර්භීත නර්තනයක්.

අදටත් අපේ යුරේනස් කියන්නේ, “අඩු වටිනාකම් ඇති ග්‍රහය” කියලා හැඳින්වූ එක. නමුත් James Webb නිසා ඒක දැන් අලුත්ම අසමසම අපූර්ව surprise වලින් පිරී ගිය ග්‍රහයෙක් වෙලා තියෙනවා.